आयुर्वेदाच्या मते, आवळा थोडा आंबट, तुरट, गॉड, शीतल, पंचण्यास हलका, त्रिदोष (वात-पित्त-कफ) नाशक, रक्तशुद्धी करणारा, रुचिकारक, पौष्टिक, वीर्यवर्धक, केशवर्धक, तुटलेले हाड जोडण्यात साहाय्यक, कांतीवर्धक, नेत्रज्योतिवर्धक, उष्णतानाशक व दातांना मजबूत करणारा आहे.
रक्तप्रदर, मूळव्याध, दाह, अजीर्ण, दमा, खोकला, जुलाब, कावीळ व क्षय इ. रोगांमध्ये आवळा लाभदायी आहे. आवळा एक श्रेष्ठ रसायन आहे. हा रस-रक्तादी सप्तधातूंना पुष्ट करतो. आवळ्याच्या सेवनाने आयुष्य, स्मृती, कांती व शक्ती वाढते. हृदय व मेंदूला शक्ती मिळते, डोळ्यांचे तेज वाढते आणि केसांची मुळे मजबूत होऊन केस काळे होतात.
आवळा एक उत्तम औषध आहे. ताज्या आवळ्यांचे सेवन करणे सर्वांसाठीच लाभदायक आहे. यामुळे अनेक रोगांपासून सुटका होते. आवळ्याचे चूर्ण, मुरांबा तसेच च्यवनप्राश बनवून पूर्ण वर्षभर याचा उपयोग केला जाऊ शकतो. जो मनुष्य दररोज आवळा चूर्ण पाण्यात टाकून स्नान करतो त्याचे केस लवकर पांढरे होत नाहीत.
आवळा खाण्याचे आयुर्वेदिक फायदे :-
रोगप्रतिकारक शक्ती वाढते–
आवळा हा पॉलीफेनॉल आणि विटामीन सीचा समृद्ध स्त्रोत आहे, जे निरोगी पचन करण्यास मदत करते आणि रोगप्रतिकारक शक्ती मजबूत करते. ते शरीराला विषाणू आणि बॅक्टेरियापासून वाचवतात. हे ऑक्सिडेटिव्ह तणावापासून देखील संरक्षण करते. हे चांगले चयापचय राखण्यास मदत करते.
रक्त स्वच्छ करते-
आवळा खाल्ल्याने रक्ताचे प्रमाण आणि शरीरातील हिमोग्लोबिनची पातळी वाढते. शरीरातील विषारी पदार्थ काढून टाकण्यास मदत होते. आवळा खाल्ल्याने रक्तातील विषयाची पातळी कमी होते. निरोगी हृदयासाठी आवळा फार फायदेशीर आहे.
साखरेची पातळी नियंत्रित राहते-
आवळ्यामध्ये असलेले पॉलीफेनॉल शरीराला ऑक्सिडेटिव्हस्ट्रेस आणि दीर्घकालीन दीर्घकालीन आरोग्याच्या स्थितीपासून रोखतात. आवळा शरीराला इन्सूलीनच्या दिशेने अधिक प्रतिक्रियाशील बनवतो. यामुळे इन्सूलिनचे शिक्षण वाढते. अशा प्रकारे रक्तातील साखर नियंत्रित राहते. माधुमहची लक्षणे कमी करण्यासाठी कच्चा आवळा खने खूप फायदेशीर आहे. हे रक्तातील साखरेची पातळी नियंत्रित करते.
पचन सुधारते-
आवळ्यामध्ये फायबरचे जास्त प्रमाण बद्धकोष्ठता अतिसार इत्यादी पाचक आजारांपासून आराम मिळविण्यात मदत करते. याशिवाय आवळा खाल्ल्याने पचनसंस्था निरोगी राहते. हे जठरासंबंधी रस उत्तेजित करते.
मानसिक आरोग्यासाठी चांगले-
आवळ्यामध्ये असलेले फायटोन्यूट्रिएनटस मेंदूच्या पेशींना हानी पोहोचवणाऱ्या मुक्त रॅडीकल्सशी लढण्यास मदत करतात. याव्यतिरिक्त, अॅंटीऑक्सिडेंटस मेंदूचे कार्य सुधारतात. यामुळे स्मरणशक्ती वाढते. हे तणाव कमी करते. कारण आवळा शरीरात फील-गुड हार्मोन्स तयार करते.
केसांच्या वाढीस मदत करते-
आवळ्यामध्ये व्हिटॅमीन सी, टॅनिन, एमिनो अॅसिड आणि आवश्यक फॅटी अॅसिड असतात. जे केसांना पोषण देतात. आवळा तेल केसांच्या रोमला मजबूत करते. यामुळे डोक्यातील कोंडा जमा प्रतिबंध होतो. आवळा केसांच्या वाढीस प्रोत्साहन देण्यासाठी मदत करते.
दातांच्या माजबुतीसाठी-
आवळ्याचे चूर्ण पाण्यात उकळून त्या पाण्याने गुळण्या केल्यास दंत मजबूत व स्वच्छ होतात.